Jak wyglądały polskie banknoty na przestrzeni dziejów?
3 kwietnia 2019. Kategoria: Numizmatyka, Polska numizmatyka. Brak komentarzy.
Pierwsze banknoty na świecie pojawiły się w IX w n.e. w Chinach. Do Europy ten środek płatniczy trafił dopiero osiem stuleci później, bo w wieku XVII. A kiedy papierowe pieniądze po raz pierwszy zagościły nad Wisłą? Polska numizmatyka zna odpowiedź na to pytanie. Zobacz, jaka jest historia polskich banknotów i jak wyglądały one na przestrzeni dziejów.
Czym w ogóle jest banknot? To środek płatniczy w papierowej postaci, który jest wykorzystywany na całym świecie. Oczywiście ta definicja jest poprawna. Warto jednak pamiętać, że dzisiaj stosowane banknoty – w tym polskie – mają de facto wartość umowną i ich precyzyjna nazwa to bilety skarbowe. Dawniej zaś każdy banknot odpowiadał konkretnej sumie złota, na które można go było wymienić w banku emitenta. Dzisiejszych banknotów jednak na złote monety wymienić już się nie da.
Kiedy pojawiły się pierwsze polskie banknoty?
Miało to miejsce w czasie powstania kościuszkowskiego, a więc tuż przed trzecim zaborem – w 1794 roku. Miały one wesprzeć finansowanie wysiłku zbrojnego wkładanego w walkę o niepodległość.
A jak wyglądał pierwszy polski banknot? Różnił się znacząco od tych, które znamy już z XX i XXI wieku. Znajdował się na nim napis „BILET SKARBOWY na…” – tu podana była wartość. Początkowo wyemitowano duże nominały – od 5 do 1000 złotych, później zaś te mniejsze – od 10 groszy do 4 zł. Banknoty wówczas wyemitowane szybko straciły na znaczeniu, z uwagi na utratę przez Polskę niepodległości.
Banknoty polskie w czasach zaborów
Czasy zaborów nie sprawiły, że zaprzestano na ziemiach polskich produkcji banknotów. Kolejne pojawiły się w czasach napoleońskich – w Księstwie Warszawskim, a także w czasach Królestwa Polskiego. Nie były to jednak banknoty w złotówkach. Te pierwsze prezentowały wartości w talarach, drugie zaś – w rublach.
Zmieniała się nie tylko ich wartość, ale również design. Krok po kroku coraz bardziej przypominały te, które znamy dzisiaj. Na szczególną uwagę zasługują banknoty emitowane przez Generalne Gubernatorstwo Warszawskie w 1916 roku – kolorowe, bogato zdobione, z orłem czerwonym na rewersie.
XX-lecie międzywojenne
W okresie XX-lecia międzywojennego początkowo obowiązywały marki polskie. Najbardziej charakterystycznym banknotem z pierwszych lat niepodległości jest ten o nominale 100 marek polskich, przypominający designem amerykańskie dolary. Widniał na nim wizerunek Tadeusza Kościuszki. To jeden z tych banknotów, które, podobnie jak srebrne monety czy złote medale, ma duże znaczenie w świecie kolekcjonerów.
Równolegle do marek emitowane były złotówki, i to już od 1919 roku. Banknoty przyjmowały wartości od 1 gr do 500 zł. Co ciekawe, wyemitowany w 1938 roku bilet państwowy 1-złotowy prezentował postać Bolesława Chrobrego, którego i dzisiaj mamy na banknocie 20-złotowym.
Po zakończeniu II wojny światowej Narodowy Bank Polski ponownie zaczął emisję polskich złotówek. Ich wygląd również zmieniał się na przestrzeni lat. Wielu z nas pamięta jeszcze ich wersję emitowaną od roku 1974 – m.in. 1000-złotowy banknot z wizerunkiem Kopernika czy 20 000 zł z Marią Curie-Skłodowską. Dziś, po denominacji z 1994 roku, mają one wyłącznie wartość sentymentalną, podobnie jak monety kolekcjonerskie czy srebrne medale. Ich historią zajmuje się zaś szczegółowo numizmatyka. Zdecydowanie warto poznać ją bliżej!